خواندن دعا پیش از گشتاندن سلام در تشهد آخری:
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى ، عَنْ الْأَعْمَشِ ، حَدَّثَنِي شَقِيقٌ ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ ، قَالَ: كُنَّا إِذَا كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي الصَّلَاةِ قُلْنَا: السَّلَامُ عَلَى اللَّهِ مِنْ عِبَادِهِ، السَّلَامُ عَلَى فُلَانٍ وَفُلَانٍ، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَا تَقُولُوا السَّلَامُ عَلَى اللَّهِ، فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلَامُ، وَلَكِنْ قُولُوا التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ، فَإِنَّكُمْ إِذَا قُلْتُمْ أَصَابَ كُلَّ عَبْدٍ فِي السَّمَاءِ أَوْ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، ثُمَّ يَتَخَيَّرُ مِنَ الدُّعَاءِ أَعْجَبَهُ إِلَيْهِ فَيَدْعُو.
صحیح بخاری 835
مسدد برای ما روایت کرد، گفت: یحیى از اعمش برای ما حدیث نقل کرد، اعمش گفت: شقیق از عبدالله برای من روایت کرد، گفت: ما هنگامی که با نبی صلیالله علیه و سلم در نماز بودیم، میگفتیم: «سلام بر الله از سوی بندگانش، سلام بر فلانی و فلانی». پس نبی صلیالله علیه و سلم فرمود: «چنین مگویید: سلام بر الله؛ زیرا الله تعالٰی خود، سلام است. بلکه بگویید: التحیات لله و الصلوات و الطیبات، السلام علیک أیها النبی ورحمة الله وبرکاته، السلام علینا وعلى عباد الله الصالحین؛ زیرا وقتی شما این را گفتید، هر بندهای در آسمان یا میان آسمان و زمین از آن بهرهمند میشود. سپس بگویید: أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمداً عبده ورسوله، و آنگاه از دعا آنچه را دوستتر دارید برگزینید و دعا کنید.»
در حدیثی که نقل گردید، پیامبر صلیالله علیه و سلم بعد از ذکر تشهد فرمودند: «ثم یتخیّر من الدعاء أعجبه إلیه فیدعو»؛ یعنی «سپس از دعاها آنچه را بیشتر دوست دارد برگزیند و بخواند».
پس نه تنها دعاهای مأثور (نقلشده از پیامبر) بلکه دیگر دعاهای نیکو و مطابق با شرع نیز در این جایگاه جایز است.
علما گفتهاند: بهترین دعا همان دعاهای مأثور از پیامبر است، ولی محدودیتی وجود ندارد و هر مسلمانی میتواند حاجات دنیوی و اخروی خود را نیز در آن زمان بخواهد.
خلاصه:
پس از تشهد و درود بر پیامبر صلیالله علیه و سلم، پیش از سلام، سنت است که:
نخست دعاهای مأثور (مانند پناه از عذاب قبر، جهنم، فتنهها، دجال) خوانده شود.
سپس هر دعای دیگری که انسان نیاز دارد، به زبان عربی یا حتی در نماز نافله به زبان خودش، خواسته شود.