وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ
يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
زیارت قبور برای زنها:
درباره زیارت قبور توسط زنان، علما دیدگاه‌های گوناگونی دارند:
برخی گفته‌اند که این کار جایز یا حتی مستحب است و حکم آن همانند مردان می‌باشد.
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، وَمَحْمُودُ بْنُ غَيْلَانَ، وَالْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْخَلَّالُ، قَالُوا: حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمِ النَّبِيلُ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ مَرْثَدٍ، عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ بُرَيْدَةَ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: قَدْ كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ، فَقَدْ أُذِنَ لِمُحَمَّدٍ فِي زِيَارَةِ قَبْرِ أُمِّهِ، فَزُورُوهَا فَإِنَّهَا تُذَكِّرُ الْآخِرَةَ . قَالَ: وَفِي الْبَاب، عَنْ أَبِي سَعِيدٍ، وَابْنِ مَسْعُودٍ، وَأَنَسٍ، وَأَبِي هُرَيْرَةَ، وَأُمِّ سَلَمَةَ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ بُرَيْدَةَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ، وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ لَا يَرَوْنَ بِزِيَارَةِ الْقُبُورِ بَأْسًا، وَهُوَ قَوْلُ: ابْنِ الْمُبَارَكِ، وَالشَّافِعِيِّ، وَأَحْمَدَ، وَإِسْحَاق.
ترجمه:
سنن الترمذی 1054
محمد بن بشّار، محمود بن غیلان و حسن بن علی الخلال گفتند:
از ابو عاصم النبیل روایت شد که گفت: از سفیان، از علقمه بن مرثد، از سلیمان بن بریده، از پدرش روایت شد که گفت: پیامبر ﷺ فرمود:
«قبلاً شما را از زیارت قبور نهی کرده بودم، اما اکنون به محمد اجازه داده شد تا قبر مادرش را زیارت کند؛ پس آن‌ها را زیارت کنید، زیرا یادآور آخرت است.»
و در این باب، روایت شده از ابو سعید، ابن مسعود، انس، ابو هریره و ام سلمَه.
ابو عیسا گفت: حدیث بریده حدیثی حسن صحیح است و عمل به این روایت نزد اهل علم جایز است و آنان در زیارت قبور هیچ اشکالی نمی‌بینند.
این نظر همان قول ابن المبارک، شافعی، احمد و اسحاق است که زیارت قبور مشروع و بدون مانع است.
گروهی دیگر نظر داده‌اند که این کار مکروه است، و این قول، دیدگاه جمهور علما است.
و دسته‌ای آن را حرام دانسته‌اند؛ که این نظر از همه قوی‌تر به نظر می‌رسد، بر اساس حدیث صحیح:
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ، أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُحَادَةَ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا صَالِحٍ، يُحَدِّثُ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ زَائِرَاتِ الْقُبُورِ، وَالْمُتَّخِذِينَ عَلَيْهَا الْمَسَاجِدَ وَالسُّرُجَ.
سنن ابوداؤد 3236
ترجمه:
محمد بن کثیر روایت کرده، شعبة خبر داد، از محمد بن جُحاده، که گفت:
از ابو صالح روایت شد که از ابن عباس نقل کرد:
«پیامبر صلی الله علیه و سلم زنانی را که به زیارت قبور می‌روند و کسانی که بر قبور مسجد می‌سازند و چراغ می‌نهند، لعنت کرده است.»
«الله زنانی را که زیاد به زیارت قبور می‌روند لعنت کرده است.» (روایت احمد، ترمذی و ابن ماجه)
و در روایتی دیگر آمده است:
«الله زنانی را که به زیارت قبور می‌روند و نیز کسانی را که بر قبور مسجد می‌سازند یا چراغ می‌نهند، لعنت کرده است.» (روایت ابوداود، ترمذی، نسائی و حاکم)
این نکوهش و لعنت دلالت بر حرمت دارد، زیرا شارع (الله متعال) چیزی را که جایز یا تنها مکروه باشد لعنت نمی‌کند، بلکه فقط چیزی را که به طور کامل حرام است.
در مورد علت این نهی و نکوهش، علما دو دلیل عمده ذکر کرده‌اند:
1. زنان در برابر مصیبت‌ها معمولاً از نظر عاطفی ضعیف‌تر هستند، و دیدن قبر عزیزان ممکن است آنان را به گریه‌ی بلند و نوحه‌گری بکشاند که هم برای دینشان زیان دارد و هم برای بدنشان مضر است.
2. قبرستان‌ها معمولاً در مکان‌های خلوت و دور از جمعیت قرار دارند، و رفت‌وآمد زنان به آنجا ممکن است آنان را در معرض خطر و آزار افراد فاسد یا بدکار قرار دهد.
خلاصه: حکمت این نهی آن است که زنان غالباً در برابر مصیبت‌ها ضعیف‌ترند و رفتن به قبرها ممکن است آنان را دچار آزمایش و فتنه کند، و بازداشتن آنان از زیارت قبور برای جلوگیری از این خطرها و فتنه‌هاست.